"Η Λέξη"
Τεύχος 179 Γενάρης - Μάρτης 2004
Ο Νίκος Εγγονόπουλος έχει την ίδια ατυχία, κυρίως ως ζωγράφος, που έχει έως σήμερα και ο καθηγητής του στη Σχολή Καλών Τεχνών, ο Κωστής Παρθένης. Ούτε για τον έναν ούτε για τον άλλον έχει συνταχθεί μονογραφία γύρω από το καλλιτεχνικό τους έργο. Και οι δυο τους, εικαστικοί διαφορετικού αναστήματος, συνιστούν ιδιότυπες περιπτώσεις στη νεοελληνική τέχνη. Μέχρις στιγμής έχουμε μόνο μικρά εγχειρήματα, οπότε κάθε αφιέρωμα, όπως το πρόσφατο της "Λέξης", προσφέρει ψηφίδες στον μελλοντικό ιστορικό της τέχνης αλλά και τον μελετητή της λογοτεχνίας, που θα ασχοληθούν με το έργο τόσο του ζωγράφου όσο και του ποιητή Εγγονόπουλου.
Μυθιστορηματικά μπλέκονται οι μαρτυρίες για τους παππούδες και τις γιαγιάδες του Εγγονόπουλου, όπως ο ίδιος ή και άλλα συγγενικά του πρόσωπα κατά καιρούς τις αφηγήθηκαν. Φαναριώτης ο παππούς από την πλευρά του πατέρα του, παντρεύτηκε Ταταυλιανή, απόκτησε δύο παιδιά, τον Παναγιώτη και μια κόρη, και πέθανε νωρίς. Η όμορφη κοκκινομάλλα ταταυλιανή γιαγιά ξαναπαντρεύτηκε τον τραπεζίτη Βλασάρη κι έκανε ακόμη ένα γιο. Με σπουδές στο Παρίσι, ο Παναγιώτης Εγγονόπουλος, σε ένα ταξίδι του στην Αθήνα, ηράσθη την Αθηναία Ερριέττη Ιωαννίδη, κόρη του διευθυντή των Ταχυδρομείων Ν. Ιωαννίδη και μιας από τις θυγατέρες του Φρειδερίκου Σμιτ, απόμαχου της Βαυαρικής φρουράς, που, ως βοηθός του Σμάρατ, συμμετείχε στη δημιουργία του Βασιλικού Κήπου. Τον Σμάρατ τον είχε στείλει ο Λουδοβίκος στην Αμαλία για την δημιουργία ακριβώς αυτού του κήπου, με τη συνδρομή και του γάλλου αρχικηπουρού Μπαρώ. Για περαιτέρω ενίσχυση, εκπαιδεύτηκε στην κηπουρική και ο Σμιτ, που συνέχισε να εργάζεται για χρόνια ως αρχικηπουρός στο Βασιλικό Κήπο, δίπλα τότε στο παλάτι. Ο Βαυαρός Σμιτ είχε παντρευτεί μια από τις εννέα κόρες του Υδραίου Δημήτρη Βούλγαρη.
Φαναριώτης, Ταταυλιανός και Υδραίος ο Εγγονόπουλος, βρέθηκε εσωτερικός σε λύκειο στο Παρίσι και τα καλοκαίρια, να παραθερίζει στα Θεραπιά. Με την αποφοίτησή του, ξεκίνησε ιατρική, αλλά γρήγορα παράτησε και την ιατρική και το Παρίσι και κατετάγη εθελοντής στο Στρατό. Μετά, από το 1932 έως το 1938, φοίτησε στη Σχολή Καλών Τεχνών, μαθητής του Παρθένη. Δούλευε και σπούδαζε, έτσι βρέθηκε γραμματικός σε τράπεζες, καθόσον πολύγλωσσος, αλλά και συνεργάτης του Θεολόγου Νικολούδη, υφυπουργού Τύπου επί Μεταξά.
Τότε, ο Εγγονόπουλος συνεργάστηκε με τον φωτογράφο Λέοντα Φραντζή για την έκδοση στα γαλλικά και τα γερμανικά ενός περιοδικού γύρω από την ελληνική μόδα. Το "La mode grecque", όπου ο Εγγονόπουλος, μαχόμενος τον γαλλικό συρμό, προσπάθησε να δημιουργήσει μια ελληνική μόδα, αντλώντας από την ντόπια παράδοση. Κι αυτό, ένα από τα πολλά που έγιναν εκείνα τα χρόνια για την ανάδειξη του ελληνικού τουρισμού. Αργότερα, αποσπάστηκε από το Υπουργείο στο Πολυτεχνείο, με τη μεσολάβηση του Πικιώνη, και άρχισε να διδάσκει. Μόλις το 1967 διορίστηκε καθηγητής στην Έδρα Ζωγραφικής και Ελεύθερου Σχεδίου στην Αρχιτεκτονική Σχολή του ΕΜΠ.
Στο αφιέρωμα, μαρτυρίες για τον βίο του Εγγονόπουλου παρουσιάζει ο σκηνοθέτης Λευτέρης Ξανθόπουλος, κορφολογώντας από αυτές που είχε συγκεντρώσει, όταν σχεδίαζε ένα ντοκιμαντέρ αφιερωμένο στον Εγγονόπουλο. Κουβέντες με τον εκδότη και τυπογράφο Αιμίλιο Καλιακάτσο, τον ψυχίατρο Θάνο Κωνσταντινίδη, τη δεύτερη σύζυγό του Λένα Εγγονοπούλου, και ακόμη, με τους φίλους του, Μίλτο Σαχτούρη και Ε. Χ. Γονατά.
Μέσα από τις αφηγήσεις τους προβάλλει ένας ιδιόρρυθμος όσο και ιδιαίτερος άνθρωπος. Κατ' αρχήν, άνθρωπος αποκλειστικός στην ερωτική του ζωή. Το όνειρό του ήταν, να πάρει ένα κορίτσι, να κλειστεί στο σπίτι του και να μην ξαναμιλήσει σε κανέναν. Σε αυτό το σημείο, εντυπωσιάζουν οι μαρτυρίες των συζύγων του, που και οι δύο εκλήθησαν να ζήσουν μια στενή και έντονη σχέση. Παρομοίως, συμφωνούν οι φίλοι για τον χαρακτήρα του. Ο Εγγονόπουλος δινόταν με πάθος αλλά όταν παρεξηγιόταν, ο τσακωμός κρατούσε για χρόνια ή και για πάντα. Ακόμη και η καθυστέρηση σε ένα ραντεβού μπορούσε να έχει τρομερές συνέπειες. Με "όλους παρεξηγιόταν στο τέλος", καταλήγει ο Σαχτούρης.
Κατά γενική, ωστόσο, ομολογία, έπειθε πως ήταν μεγαλοφυής. Ο ζωγράφος Σωτήρης Σόρογκας, που εργάστηκε ως επιμελητής μαζί του, από το 1968 έως το 1973, το διάστημα που ο Εγγονόπουλος δίδασκε στο ΕΜΠ, ακόμη σώζει τα βιβλία, που εκείνος του χάρισε στις πρώτες εκδόσεις τους με γενναιόδωρες αφιερώσεις. Μεταξύ αυτών, και το "Ερμηνεία της ζωγραφικής τέχνης" του Διονυσίου του εκ Φουρνά των Αγράφων. Ακόμη θυμάται την προτροπή του Δασκάλου, να προσεύχεται όπως και ο Διονύσιος πριν αρχίσει να ζωγραφίζει.
Ο Γιώργης Γιατρομανωλάκης παρακολουθεί τον Εγγονόπουλο μέσα από τις φωτογραφίες του, από βρεφική ηλικία, όπου η μυθιστορηματική του φαντασία διακρίνει ένα βλέμμα "διαπεραστικό και συνάμα μελαγχολικό", έως την ωριμότητα. Αν και επιμένει στις φωτογραφίες του νεοσύλλεκτου Εγγονόπουλου, το 1927, αποφαινόμενος πως "πρόκειται για ζοφερές φωτογραφίες, ενός φοβερού τύπου". Όσο για την αίσθηση του χιούμορ που διέθετε ο Εγγονόπουλος, ενδεικτικό είναι το ξεκαρδιστικό περιστατικό ανάμεσα στη ζωγράφο Νίκη Καραγάτση και τον Εγγονόπουλο, που αφηγείται η κόρη της ζωγράφου, Μαρίνα Καραγάτση.
Πληροφορίες γύρω από το παρασκήνιο της συμμετοχής του Εγγονόπουλου στην 27η Μπιεννάλε της Βενετίας, 19 Ιουνίου - 17 Οκτωβρίου 1954, την αφιερωμένη στον σουρρεαλισμό, δίνει η Κ. Περπινιώτη-Αγκαζίρ. Ακόμη για τον ζωγράφο γράφουν η Μ. Λαμπράκη-Πλάκα, ο Αλέκος Φασιανός, ο Φαίδων Πατρικαλάκης, και η Α. Σχινά.
Στο αφιέρωμα προτάσσεται ανέκδοτο ποίημα του Εγγονόπουλου "Το νησί με τη δοξασμένη Πολιτεία" και ακολουθεί ποίημα του Τζιόρτζιο ντε Κίρικο σε μετάφρασή του.
Για τον ποιητή Εγγονόπουλο γράφουν οι Ε. Κακναβάτος, Γ. Δάλλας, Ρ. Ζαμάρου, Β. Χαζηβασιλείου, Γ. Γκούμας, Γ. Βαρβέρης, Κ. Βούλγαρης, Δ. Κοσμόπουλος, Μ. Κ. Άνθης, και H. Badell. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η εκτενής δημοσίευση του Νάνου Βαλαωρίτη, που εντοπίζει κοινά πρόσωπα, συγγενείς ή και άρρητες συνομιλίες με ομοτέχνους του της γενιάς του Μεσοπολέμου.
Το αφιέρωμα κλείνει, έχοντας ως επίμετρο φωτογραφική ανατύπωση του αφιερώματος στον Εγγονόπουλο, από το πρώτο τεύχος της "Λέξης", τον Γενάρη του 1981. Ενώ, για πρώτη φορά, το τεύχος συνοδεύει CD με απαγγελίες ποιημάτων του Εγγονόπουλου από τον γνωστό ηθοποιό Δημ. Καταλειφό. Πλούσια είναι η εικονογράφηση του τεύχους, με γνωστά έργα του Εγγονόπουλου αλλά και αδημοσίευτα σχέδιά του.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου