Ο ΕΠΙΘΕΩΡΗΤΗΣ του ΝΙΚΟΛΑΪ ΓΚΟΓΚΟΛ στο Θέατρο Εξαρχείων, Θεμιστοκλέους 69, τηλ 33 00 879 *Από 8 Δεκεμβρίου 2011 έως 8 Aπριλίου 2012 *Πέμπτη – Παρασκευή – Σάββατο στις 21:00 Κυριακή στις 20:00
ΤΟ ΕΡΓΟ Σε μιά μακρινή επαρχία της Τσαρικής Ρωσίας, ο διοικητικός μηχανισμός του κράτους, σε αγαστή σύμπνοια με τον μηχανισμό της αγοράς, λυμαίνεται αποχαλινωμένος την κοινωνία: μίζες, δωροδοκίες, διαπλοκή, μία διαβρωμένη εξουσία που καταβροχθίζει ανενόχλητη. Αλλά η αυθαιρεσία της τοπικής μικροεξουσίας έρχεται αντιμέτωπη με την αυθαιρεσία της κεντρικής εξουσίας όταν καταφτάνει ο Γενικός Επιθεωρητής από την πρωτεύουσα.
Ο τρόμος του Περιφερειάρχη, του Δικαστή, του Αρχηγού της Αστυνομίας, του Διευθυντή Εκπαιδεύσεως και του Διευθυντή του Νοσοκομείου, αλλά και ο τρόμος των εμπόρων, των εργολαβών, των προμηθευτών του δημοσίου, μπροστά στην “ανώτατη εξουσία”: θα δούν οι “επίτροποι με το γερακίσιο μάτι” ότι πίσω από τα ημιτελή δημοσία έργα, τους στημένους προϋπολογισμούς και τα διπλά λογιστικά βιβλία βασιλεύει η απόλυτη κατάχρηση ή θα κάνουν τα στραβά μάτια; Θα λαδωθεί αυτή η ανωτάτη ελεγκτική εξουσία ή θα θυσιάσει τις τοπικές εξουσιούλες σε μία δική της παράσταση κάθαρσης; Θα αντέξουν οι δεσμοί της διαπλοκής ή θα πάμε όλοι στην Σιβηρία; Αλλά ο Επιθεωρητής δεν είναι Επιθεωρητής.
Είναι ένα “σαμιαμίδι”, που ο μπαμπάς του τον διόρισε στην πρωτεύουσα κι αυτός χαρτοπαίζει και ξενυχτάει με ύποπτες λογοτεχνικές παρέες. Ο υποτιθέμενος Επιθεωρητής δεν έχει φιλοδοξίες απατεώνα, έχει φιλοδοξίες ποιητή. Αθώος λόγω αφέλειας, ο κατά λάθος Επιθεωρητής θα εισπράξει τα λαδώματα, θα καρπωθεί ό,τι μπορεί να του προσφέρει ως μάννα εξ ουρανού ο πανικός των διεφθαρμενων τοπικών παραγόντων και θα το σκάσει αποφασισμένος να αφιερωθεί στην λογοτεχνία. Πίσω του, θα μείνει άθικτος ο μηχανισμός της εξουσίας. Για μιά μόνο στιγμή, ο μηχανισμός της εξουσίας ταράζεται από το ενδεχόμενο ο επίδοξος λογοτέχνης να την ξεσκεπάσει στην σκηνή ενός θεάτρου.
Ο δημόσιος εξευτελισμός, το Γέλιο της κωμωδίας, είναι η μόνη επανάσταση που μπορεί να ανατρέψει την διεφθαρμένη εξουσία των μικρόνοων εκμεταλλευτών της συγκυρίας. Το γέλιο είναι ο πραγματικός Κριτής σ’ αυτήν την ανεστραμμένη Δευτέρα Παρουσία. Το γέλιο του κοινού, ακόμα κι όταν γελάει με τα δικά του μούτρα όπως τα βλέπει παραμορφωμένα επί σκηνής, κυρίως όταν γελάει με τα δικά του μούτρα στον καθρέφτη του Γκόγκολ, είναι ο πραγματικός οργισμένος Θεός αυτής της Κρίσης. Το γέλιο του κοινού είναι η μοναδική προσδοκία Ανάστασης.
Η ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ Ξεκινάμε από την συγκυρία, από το προφανές πολιτικό θέμα του έργου, για να στήσουμε μία παράσταση για την σημερινή εξουσία, για τις σημερινές εξαρτήσεις, για την σημερινή πολιτική χαμέρπεια. Ξεκινάμε για να αναπαριστήσουμε τα ρηχά σαν μαριονέτες πρόσωπα του Γκόγκολ, μονομερή στην κακία, την δειλία και την διαφθορά τους, σαν πρόσωπα από βουβή ταινία τρόμου, ώστε να αναδειχθεί η ρηχότητα της δικής μας τραγικωμικής επικαιρότητας. Γκροτέσκες μούρες, σπασμένα σώματα, χειρονομίες δανεισμένες από τον εξπρεσσιονισμό, για να αναδειχθεί το παράλογο του γκογκολικού αστείου και, μέσα από αυτό, ο παραλογισμός της δικής μας κατάρρευσης. Αλλά ο Γκόγκολ και ο Επιθεωρητής αντιστέκονται στην μονοσήμαντη ερμηνεία. Αυτή η κωμωδία που διαλύει τα κωμικά στερεότυπα για να εγκαινιάσει μία νέα παράδοση και να προοιωνίσει τον Τσάπλιν και τον Μπάστερ Κήτον, τον Βασιλιά Υμπύ και όλο το θέατρο του Παράλογου (με μιά λέξη την κωμωδία του μοντερνισμού), είναι διαποτισμένη από μία μεταφυσική αγωνία και ξεπερνά τα δεσμευτικά όρια της “πολιτικής σάτιρας” και της “επικαιρότητας”. Η παράσταση του Επιθεωρητή θέλει να έχει θέση για την σημερινή συγκυρία και την αγωνία μας μπροστά στην κρίση, αλλά θέλει να έχει και θέση για την αγωνία του ανθρώπου απέναντι στην Κρίση. Και θέλει, κυρίως, να έχει θέση (ή τουλάχιστον ένα αγωνιώδες ερωτηματικό) για την στάση που θα πρέπει να έχει η τέχνη, η ποίηση, το θέατρο, απέναντι στην αγωνία της Κρίσης. Το Γέλιο, αυτός ο μοναδικός “καλός χαρακτήρας μέσα στο έργο” (όπως έγραφε ο ίδιος ο Γκόγκολ), θα ορίσει το μέτρο των αντοχών μας.
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ Μετάφραση-Σκηνοθεσία ΕΛΕΝΑ ΠΑΤΡΙΚΙΟΥ Σκηνικά ΜΑΝΟΛΗΣ ΠΑΝΤΕΛΙΔΑΚΗΣ Κοστούμια ΜΑΡΙΑ ΦΙΛΙΠΠΟΥ Κινησιολογία ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΟΣΧΟΣ Φωτισμοί ΘΟΔΩΡΟΣ ΜΑΡΓΚΑΣ Boηθός σκηνοθέτη ΧΑΡΑ ΓΑΛΕΝΙΑΝΟΥ
